Przeskocz do treści

Czcionka

Kontrast

[gtranslate]

  1. Strona główna
  2. /postępowanie rehabilitacyjne

postępowanie rehabilitacyjne

dla Pacjentów
WYTYCZNE POSTĘPOWANIA REHABILITACYJNEGO U CHORYCH NA RZS I ZZSK W ASPEKCIE POPRAWIENIA ICH ZDOLNOŚCI DO PRACY ZAWODOWEJ.

1. GŁÓWNĄ ZASADĄ REHABILITACJI CHORYCH NA RZS I ZZSK JEST KOMPLEKSOWOŚĆ POSTĘPOWANIA TO JEST ŁĄCZENIE FIZYKOTERAPII, KINEZYTERAPII, ZAOPATRZENIA ORTOPEDYCZNEGO, EDUKACJI ORAZ ZASPOKAJANIA POTRZEB PSYCHOSOCJALNYCH.

 

2. REHABILITACJA MA RÓWNOWAŻNE ZNACZENIE WZGLĘDEM FARMAKOTERAPII, OBIE TE METODY POWINNY BYĆ ŁĄCZONE. Zaostrzenie choroby reumatologicznej często prowadzi do ograniczenia działań rehabilitacyjnych, a w skrajnych przypadkach nawet zmusza do ich przerywania. Celem leczenia farmakologicznego jest uzyskanie remisji choroby, a jeżeli to jest niemożliwe zmniejszenia jej aktywności oraz bólu stawów. W okresie remisji kinezyterapia powinna być bardziej intensywna. Powinna być skierowana na poprawę funkcji, dążyć do odtworzenia stanu czynnościowego sprzed rzutu chorobowego i wyrabiać u chorego nowe wzorce ruchowe.

 

3. PROGRAM REHABILITACJI POWINIEN BYĆ INDYWIDUALNIE DOSTOSOWYWANY DO POTRZEB DANEGO PACJENTA.Indywidulany dobór programu rehabilitacyjnego uwarunkowany jest zróżnicowanym stopniem zaawansowania choroby i jej aktywnością, a także wpływem czynników środowiskowych i socjalnych Zakres leczenia usprawniającego powinien także uwzględniać wiek chorego oraz miejsce i stopień uszkodzenia narządu ruchu. W przypadku zmian wielomiejscowych usprawnianie należy rozpocząć od stawów mających kluczowe znaczenie dla sprawności funkcjonalnej.

 

4. POSTĘPOWANIEM Z WYBORU W OBU JEDNOSTKACH CHOROBOWYCH JEST REHABILITACJA Z UŻYCIEM KRIOTERAPII (KRIOTERAPIA OGÓLNA I MIEJSCOWA, ĆWICZENIA W ODCIĄŻENIU STAWÓW, ĆWICZENIA INDYWIDUALNE, ĆWICZENIA PRZYRZĄDOWE). W badaniach przeprowadzonych w Narodowym Instytutucie Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji  w Warszawie wykazano:

1. U chorych na RZS i ZZSK rehabilitowanych z użyciem krioterapii zmniejszenie aktywności choroby, natężenia bólu oraz poprawę funkcji narządu ruchu i samopoczucia związanego z chorobą po 3 tygodniach rehabilitacji, jak i po 3 miesiącach od zakończenia rehabilitacji.

2. U chorych na RZS i ZZSK większą skuteczność rehabilitacji z użyciem krioterapii względem rehabilitacji tradycyjnej w zakresie funkcji narządu ruchu oraz u chorych na RZS w zakresie aktywności choroby

3. Korzystny wpływ krioterapii na jakość życia, zdolność do pracy, oraz radzenie sobie ze stresem (zarówno w grupie chorych na RZS, jak i w grupie chorych na ZZSK) oraz poczucie własnej skuteczności (u chorych na ZZSK).

  • Przykładowe parametry zabiegów:
    • Kriokomora – temperatura w komorze wstępnej -50°C, temperatura w komorze zasadniczej -120°C. Czasy zabiegów: komora wstępna do 30”, komora zasadnicza 2’30” (czas pobytu w obu komorach jest regulowany odczuciami pacjenta);
    • Krioterapia miejscowa – aparat stacjonarny, temperatura zasadnicza przy ujściu dyszy ok. -160°C, odległość dyszy od pola zabiegowego ok. 30 – 40 cm, czas zabiegu max 3’na jedną okolicę zabiegową, regulowany wg odczuć pacjenta.
    • Kinezyterapia
      • Ćwiczenia indywidualne – zajęcia z terapeutą dostosowane do aktualnego problemu pacjenta, czas 30 min o Ćwiczenia w odciążeniu kończyn górnych i dolnych- czas 15 min o Ćwiczenia przyrządowe – bieżnia, cykloergonometr, steper; czas ok. 30 – 45 min

5. W PRZYPADKU NIESKUTECZNOŚCI REHABILITACJI Z UŻYCIEM KRIOTERAPII LUB PRZY OBECNYCH PRZECIWWSKAZANIACH DO TEJ FORMY LECZENIA NALEŻY ZASTOSOWAĆ TRADYCYJNĄ REHABILITACJĘ (ĆWICZENIA W ODCIĄŻENIU STAWÓW W BASENIE, ĆWICZENIA INDYWIDUALNE, ĆWICZENIA PRZYRZĄDOWE, ELEKTROTERAPIA, MAGNETOTERAPIA). W badaniach przeprowadzonych w Narodowym Instytucie Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie wykazano:

  • A. U chorych na RZS i ZZSK rehabilitowanych tradycyjnie zmniejszenie aktywności choroby, natężenia bólu i ogólnego samopoczucia związanego z chorobą po 3 tygodniach rehabilitacji.
  • B. Korzystny wpływ rehabilitacji tradycyjnej na jakość życia, zdolność do pracy, oraz radzenie sobie ze stresem (zarówno w grupie chorych na RZS, jak i w grupie chorych na ZZSK).
  • Przykładowe parametry zabiegów:
  • Magnetoterapia:
    • Stany ostre – częstotliwości od 1 do 5 Hz, natężenie poniżej 3 mT
    • Stany podostre – częstotliwości od 5 do 20 Hz, natężenie do 5 mT
    • Stany przewlekłe – częstotliwości od 20 do 50 Hz, natężenie do 10 mT
    • Czas zabiegu – 15 min.
  • Elektroterapia:
    • 1. TENS Częstotliwość impulsu100 Hz, czas (t1) impulsu b-polarnego 241 us, natężenie prądu wg odczuć pacjenta, czas zabiegu 18 min.
    • 2. PRĄDY INTERFERENCYJNE Częstotliwość impulsu 0 – 100 Hz. Natężenie prądu wg odczuć pacjenta. Czas każdego zabiegu 15 min.
    • 3. PRĄDY DD DF – 2’, CP – 4’, LP – 4’, natężenie prądu wg odczuć pacjenta
    • 4. JONOFOREZA. Jest to zabieg polegający na wprowadzeniu leku do tkanek siłami pola elektrycznego. Do tego celu używane są leki o działaniu przeciwzapalnym i/lub przeciwbólowym (Diclofenac, Hydrocortisonum). Natężenie prądu do 0,2 mA/cm2, czas trwania zabiegu 15-30 minut.
  • Kinezyterapia:
    • Ćwiczenia indywidualne – zajęcia z terapeutą dostosowane do aktualnego problemu pacjenta, czas 30 min
      • 1. Ćwiczenia zwiększające zakres ruchu w stawach: terapia tkanek miękkich, terapia manualna
      • 2. Ćwiczenia wzmacniające gorset mięśniowy: ćwiczenia izometryczne, ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia czynne z oporem, metoda PNF, ćwiczenia z taśmą Thera Band, w systemie bloczkowym, ruchy wykonywane w płaszczyźnie czołowej: odwiedzenie i przywiedzenie kkgg i kkdd, w płaszczyźnie strzałkowej: zgięcie i wyprost kończyn dolnych w stawach biodrowych, kolanowych, i górnych w stawach barkowych,
      • 3. Ćwiczenia oddechowe
    • Ćwiczenia w odciążeniu w basenie – ćwiczenia ogólnokształtujące w grupie max 5-cio osobowej. Temp. wody ok.32°, czas 30 min
    • Ćwiczenia przyrządowe – bieżnia, cykloergonometr, steper; czas ok. 30 – 45 min

6. REHABILITACJA Z UŻYCIEM KRIOTERAPII POWINNA BYĆ PROWADZONA CO NAJMNIEJ 2X W ROKU, A TRADYCYJNA 3X W ROKU, CZĘŚCIOWO W AMBULATORIUM A CZĘŚCIOWO W WARUNKACH SANATORYJNYCH LUB SZPITALNYCH. W oparciu o przeprowadzone badania stwierdzono, że korzystne efekty działania rehabilitacji z użyciem krioterapii utrzymują się dłużej niż po zastosowaniu rehabilitacji tradycyjnej (opis powyżej).

 

7. UZUPEŁNIENIEM POWYŻSZEJ REHABILITACJI POWINNY BYĆ REGULARNE ĆWICZENIA W WARUNKACH DOMOWYCH, CO NAJMNIEJ 3 X W TYGODNIU PO 45 MINUT. ZALECA SIĘ PROWADZENIE ĆWICZEŃ ZGODNIE ZE SCHEMATEM WYUCZONYM PODCZAS REHABILITACJI W SZPITALU LUB PRZYCHODNI (ORLOVA, 2013; 2009, AYTEKIN, 2012; COONEY,2011). Regularna kinezyterapia w istotny sposób wpływa na poprawę ruchomości stawów, stan emocjonalny, jakość życia oraz zmniejsza aktywność choroby i zmęczenie związane z chorobą.. Zalecanie ćwiczeń po 30-45 minut dziennie przez większość dni tygodnia jest zgodne z wytycznymi dotyczącymi postępowania u osób z chorobami przewlekłymi (m.in. z ZZSK i RZS) zaproponowanymi przez ACSM.

 

8. PO KAŻDYM ZAOSTRZENIU CHOROBY PROGRAM POSTĘPOWANIA REHABILITACYJNEGO POWINIEN BYĆ WERYFIKOWANY I DOSTOSOWYWANY DO AKTUALNEGO STANU ZDROWIA DANEGO PACJENTA (KSIĘŻOPOLSKA-ORŁOWSKA, 2012). Zaostrzenie procesu chorobowego często doprowadza do deformacji narządu ruchu i zaburza jego funkcję. Planując dla chorego program rehabilitacji, należy mieć na uwadze zasadę, że każdy nowy rzut choroby wymaga ponownej oceny stanu pacjenta i weryfikacji zaleceń co do rodzaju programu ćwiczeń. Ocena powinna także uwzględniać potrzebę stosowania zaopatrzenia ortopedycznego.

 

9. KOMPLEKSOWA REHABILITACJA BEZ WZGLĘDU NA STOSOWANE METODY POWINNA BYĆ UZUPEŁNIONA O ELEMENTY SZKOLENIA W ZAKRESIE SPOSOBÓW RADZENIA SOBIE ZE STRESEM. Osoby chore na przewlekłe choroby narządu ruchu odczuwają stres wynikający z doświadczania bólu, ciągłego uzależnienia od innych oraz postępującej niepełnosprawności (Jędryka-Góral i in. 2010). Nasilenie stresu u osób cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów związane jest z brakiem wykorzystywania aktywnych strategii radzenia sobie z nim (Treharne i in., 2007). Kompleksowa rehabilitacja, bez względu na stosowany program rehabilitacyjny, poprawia umiejętność radzenie sobie ze stresem.

 

10. REHABILITACJA BEZ WZGLĘDU NA METODĘ JEST DOBRYM ŚRODKIEM POPRAWIAJĄCYM OCENĘ AKTUALNEJ ZDOLNOŚCI DO PRACY ORAZ OCENĘ WŁASNYCH MOŻLIWOŚCI W STOSUNKU DO FIZYCZNYCH WYMAGAŃ WYKONYWANEGO ZAWODU W ZWIĄZKU Z CZYM ZALECANA JEST SZCZEGÓLNIE OSOBOM AKTYWNYM ZAWODOWO Z PRZEWLEKŁYMI CHOROBAMI NARZĄDU RUCHU W CELU UTRZYMANIA ICH W ZATRUDNIENIU. Według danych ZUS, w ostatnich latach choroby układu mięśniowo-szkieletowego i tkanki łącznej stanowią trzecią co do częstości przyczynę całkowitej niezdolności do pracy w Polsce. Ocenia się, że co trzeci chory na RZS po 2 latach od rozpoznania choroby traci zdolność do wykonywania pracy zawodowej. Kompleksowa rehabilitacja, bez względu na stosowany program usprawniania poprawia jakość życia i zdolność do pracy.

 

Wytyczne opracowane w ramach programu wieloletniego pt. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, finansowanego w latach 2011–2013 w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego/Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Tytuł projektu „Ocena skuteczności metod rehabilitacji w chorobach przewlekłych narządu ruchu w aspekcie przywrócenia do pracy zawodowej”. Projekt prowadzony jest we współpracy Kliniki Rehabilitacji Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie i Centralnego Instytutu Ochrony Pracy w Warszawie.

Piśmiennictwo:

  1. 1. Aytekin E, Caglar NS, Ozgonenel L, et al. Home-based exercise therapy in patients with ankylosing spondylitis: effects on pain,mobility, disease activity, quality of life, and respiratory functions. Clin Rheumatol 2012; 31: 91-97.
  2. 2. Orlova EV, Karateev DE, Kochetkov AV, Denisov LN, Surnov AV. Combined step-by-step rehabilitation of the patients presenting with early-onset rheumatoid arthritis. Vopr Kurortol Fizioter Lech Fiz Kult. 2013,1:44-50.
  3. 3. Cooney JK, Law RJ, Matschke V, et al. Benefits of exercise in rheumatoid arthritis. J Aging Res 2011; 2011: 681640.
  4. 4. Księżopolska-Orłowska K. Postępowanie rehabilitacyjne w reumatologii. Reumatologia 2012; 50: 181-184.
  5. 5. Treharne G. J., Lyons A. C., Booth D. A., Kitas G. D. „Psychological well-being across 1 year with rheumatoid arthritis: coping resources as buffers of percived stress”, British Journal of Health Psychology, 2007, 12 (3): 323–345,
 PLIKI DO POBRANIA