Światowy Dzień Walki z Rakiem
Corocznie, 4 lutego obchodzony jest Światowy Dzień Walki z Rakiem. Choroby nowotworowe stanowią istotny problem również w geriatrii. W opinii profesora Krzysztofa Jeziorskiego – onkologa z Zakładu Gerontologii, Zdrowia Publicznego i Dydaktyki w Narodowym Instytucie Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji:
„Nowotwory stanowią duży problem w geriatrii, gdyż istnieje silny związek między ryzykiem zachorowania na choroby nowotworowe i starzeniem się. Wzrasta odsetek zachorowań na nowotwory u osób powyżej 65 r.ż., a także obserwuje się wzrost umieralności u osób powyżej 65 r.ż.”.
Leczenie onkologiczne pacjentów geriatrycznych jest zadaniem skomplikowanym ze względu na wielochorobowość charakteryzującą tę grupę pacjentów oraz ryzyko działań niepożądanych.
Starzenie się populacji jednym z kluczowych problemów zdrowia publicznego
Szacuje się, że w 2050 r. 16% populacji ludzi na świecie będzie w wieku powyżej 65 roku życia, a więc dwukrotnie więcej niż obecnie i 5-krotnie więcej niż było w roku 1950. Największy przyrost populacji ludzi w wieku powyżej 60 r.ż spodziewany jest w krajach rozwijających się.
Według danych pochodzących z Głównego Urzędu Statystycznego wzrasta odsetek osób, które ukończyły 65 rż, a także odsetek zachorowań na nowotwory u osób powyżej 65 r.ż. Koreluje to z danymi światowymi, które wskazują, że w 2025 r. nastąpi 50% przyrost ludności w grupie wiekowej 65-70 lat i 100% przyrost w grupie wiekowej 70-80 lat. Począwszy od 1950 r. można zaobserwować interesujące zjawisko epidemiologiczne: spadek umieralności na nowotwory u osób poniżej 65 rż. i wzrost umieralności u osób powyżej 65 r.ż.
Jak leczyć chorych na choroby nowotworowe w wieku podeszłym?
Jednym z podstawowych problemów onkologii geriatrycznej jest pytanie czy i jak leczyć chorych na choroby nowotworowe w wieku podeszłym, czy chorzy ci powinni być leczeni w taki sam sposób jak chorzy w młodszym wieku. I tutaj dostrzec można w praktyce klinicznej rozbieżne poglądy niemalże od skrajnego nihilizmu terapeutycznego uzasadnianego działaniami niepożądanymi ze strony np. leczenia systemowego (chemioterapia, immunoterapia, terapia ukierunkowana molekularnie) czy radioterapii aż do stwierdzeń, że wiek kalendarzowy nie powinien być ograniczeniem do stosowania procedur takich jakie stosowane są u chorych w młodszym wieku. Taka rozbieżność poglądów wynika z kilku powodów. Formułowanie bowiem zaleceń terapeutycznych w tej grupie wiekowej napotyka na wiele trudności. Wynika to głównie z niedostatku badań klinicznych dedykowanych chorym w wieku powyżej 65 lat . W 2003 r. Lewis i wsp. zwrócili uwagę, że 67% nowo zdiagnozowanych chorych na choroby nowotworowe w Stanach Zjednoczonych Ameryki stanowią osoby w wieku 65 lat lub powyżej, a tylko 33% pacjentów uczestniczących w badaniach klinicznych stanowią pacjenci w tej grupie wiekowej . Niestety sytuacja ta nie uległa zmianie po upływie prawie dekady . Konsekwencją tego może być sytuacja, w której pacjenci w starszym wieku chorujący na choroby nowotworowe mogą być leczeni w sposób suboptymalny z obawy o złą tolerancję metod leczniczych stosowanych u młodszych pacjentów. Ponadto pacjenci w starszym wieku stanowią heterogenną grupę chorych i u każdego chorego proces starzenia ma indywidualny charakter. Obserwuje się również zjawisko wielochorobowości ze względu na występowanie innych niż choroby nowotworowe chorób przewlekłych, co ma wpływ na kwalifikację chorych do terapii i wyniki leczenia onkologicznego i jego tolerancję.
Proces starzenia się organizmu polega na niszczeniu funkcji komórek poprzez niszczenie kilku podstawowych procesów, do których zaliczyć należy: niestabilność genomu, zużywania się telomerów, powstawanie zmian epigenetycznych i utracie proteostazy. Głównym wykładnikiem procesu starzenia się akumulacja uszkodzeń materiału genetycznego, co wykazano w badaniach doświadczalnych przeprowadzonych na licznych gatunkach organizmów .
Proces starzenia się organizmu charakteryzuje się m.in. obniżeniem funkcjonalnych rezerw wielu narządów, obniżoną tolerancją stresu, wzrostem zachorowalności na różne choroby przewlekłe, wzrostem akumulacji cytokin katabolicznych, m.in.: interleukiny 6, interleukiny 10 i czynnika martwicy guza (ang. Tumor Necrosis Factor –TNF) oraz spadkiem rezerwy komórek macierzystych różnych tkanek. W procesie tym kluczową rolę odgrywają cytokiny, których wzrost prowadzić może do wzrostu: częstości występowania zespołów geriatrycznych, katabolizmu, upośledzenia funkcjonalnego organizmu i umieralności.
Chorzy w wieku podeszłym posiadają mniejsze zdolności regeneracyjne komórek niż osoby młode, z czym wiąże się m.in. większe narażenie na działania niepożądane leczenia onkologicznego, w tym zwłaszcza leczenia systemowego i radioterapii.
Światowy Dzień Walki z Rakiem – wykonaj wybrane badania i wysłuchaj ciekawych wykładów
Istnieje pilna potrzeba przeprowadzenia badań klinicznych obejmujących pacjentów powyżej 65 r.ż w celu ustalenia korzyści z leczenia w tej grupie wieku. Podstawową zasadą leczenia onkologicznego u osób starszych powinien być wybór najlepiej tolerowanej metody leczenia. Ryzyko powikłań po leczeniu onkologicznym wzrasta wraz z liczbą chorób ogólnych pacjenta, dlatego bardzo ważna jest precyzyjna kwalifikacja do leczenia w oparciu o odpowiednie skale oceny geriatrycznej. Całościowa ocena geriatryczna jest zintegrowanym procesem diagnostycznym pomagającym ustalić możliwości odpowiedniego leczenia.
Ważnym czynnikiem skutecznej terapii przeciwnowotworowej jest wczesne zdiagnozowanie choroby. Dobrą okazją do tego może być właśnie Światowy Dzień Walki z Rakiem. Corocznie, przy okazji tego święta Polska Unia Onkologii organizuje dzień drzwi otwartych. W jego czasie pacjenci mogą skorzystać z nieodpłatnych konsultacji ze specjalistami, wykonać wybrane badania diagnostyczne oraz wysłuchać ciekawych wykładów. Informacje o organizowanych wydarzeniach można znaleźć w załączonym programie.